De Guggenheims

13 december 2022 skrul

Net als de Rockefellers, Astors en Vanderbilts brachten de Guggenheims een enorm familiekapitaal bijeen. Van het succes dat ze als ondernemers en beleggers hadden, lieten ze gaandeweg de wereld meeprofiteren: ze werden filantropen en mecenassen. Geen Guggenheim zo extravagant als Peggy. Of toch haar vader Benjamin? Die was het beroemdste slachtoffer van de ramp met de Titanic: na de aanvaring met een ijsberg hulde deze getrouwde maar overspelige bon-vivant zich in alle rust in zijn beste pak om daarna zijn Franse geliefde in een reddingsboot te helpen.

Zelf verdronk hij in het ijzige water. En wat te denken van Harry, Peggy’s neef en gepassioneerd amateurvlieger? Die bestond het zijn neus op te halen voor luchtvaartpionier Charles Lindbergh: ‘Die? Met hem wordt het nooit wat – een geboren mislukkeling!’
Peggy, Benjamin en Harry – drie karakters met stijl die nog altijd behoren tot de meest kleurrijke figuren die de wijdvertakte familie Guggenheim voortbracht en die de familienaam een mythische klank geven. Een familie die door een schrijver ooit werd betiteld als ‘de Medici van Amerika’, omdat de Guggenheims niet alleen een onmetelijke fortuin vergaarden, maar daar ook een flinke portie van afstonden voor liefdadigheid en cultuur.
Het begon allemaal in de Elzas van de 17de eeuw, in het plaatsje Gougenheim. Als het dorp zijn Joodse inwoners het verblijfsrecht ontneemt, strijkt de familie neer in het Zwitserse Lengnau. Daar duiken de Guggenheims voor het eerst in 1696 op de in oorkonden. Dat is opmerkelijk, want eigenlijk tolereert Lengnau alleen welgestelde Joden. Maar als Isaäc Guggenheim in 1807 sterft, is hij de rijkste Jood van Lengnau. Zijn nalatenschap bestaat uit 830 gouden en zilveren munten, porselein, pannen, een koffiekan, vier donzen dekbedden, negentien lakens, vijftien handdoeken en acht nachthemden.

Isaäcs kleinzoon Simon Guggenheim I wordt dan de stichter van de beroemdste tak van de familie. Hij verdient een zuinig belegde boterham als kleermaker, verkoopt knopen, veters, fournituren, maar ook potten en pannen. Na de dood van zijn vrouw in 1836 staat Simon er met vijf kinderen alleen voor. Hij wordt verliefd op de weduwe Rachel Meyer, maar de Zwitserse autoriteiten zijn de Joden niet welgezind en weigeren hun toestemming voor het huwelijk met het voorwendsel dat het beide kandidaten aan het nodige vermogen ontbreekt. Daarom besluiten Simon en Rachel in 1847 naar Amerika te emigreren. Met een sleep van twaalf kinderen en een aantal verwanten landen ze in Philadelphia. Het Amerikaanse succesverhaal kan beginnen.
Voorlopig echter ontbreekt het geld om een nieuwe kleermakerij te openen. Simon gaat aan het werk als handelsreiziger. Zijn zoon Meyer (derde van links op de foto op de vorige blz.) komt als eerste Guggenheim in de industrie terecht. Hij heeft een neusje voor goede beleggingen en verdient een klein vermogen met spoorwegaandelen, doet daarmee grondaankopen en wordt niet teleurgesteld in zijn hoop daar koper, lood en zilver te kunnen delven. Biograaf John H. Davis merkt daarover op: ‘Wat de familie zeer rijk maakte, was het vermogen om ontwikkelingen te voorzien.’

Meyer en de andere Guggenheims investeren de vorstelijke rendementen in koper, steenkool, ijzer en bossen. Van Alaska tot Bolivia delven ze diamanten. Bij tijd en wijle raken de Guggenheims wegens uitbuiting van mijnwerkers in opspraak. Toch steekt zowel de eerste als de tweede generatie van de familie al geld in liefdadigheid. Ze betalen mee aan ziekenhuizen, doneren aan welzijnsorganisaties. De derde generatie, de kinderen van Meyers zeven zonen, voldoen intussen geheel en al aan het cliché van rijkeluiskinderen: het zijn overtuigde hedonisten en ze besteden meer tijd aan een opwindend society-leven dan aan zaken doen. Daniel Guggenheims zoon Robert, kleinzoon van Meyer, liet zich ooit ontvallen: ‘In elke rijke familie is er minstens één gentleman die zich uitsluitend aan zijn privé-leven wijdt. Ik heb besloten dat ik degene ben die deze functie gaat vervullen.’
Harry Frank Guggenheim, een andere kleinzoon van Meyer, is diplomaat van beroep en dient van 1929 tot 1933 als Amerikaans ambassadeur in Cuba. Hij spendeert flink aan zijn passies – paardenfokkerij, luchtvaart en het uitgeven van dagbladen, maar begint ook na te denken over wat de familie later aanmoet met haar intussen astronomische rijkdom. Harry Frank is de eerste in de clan die de Guggenheims op een filantropische toekomst voorbereidt. Hij richt een aantal stichtingen op, waaronder een voor luchtvaartprojecten.
Zijn nicht Peggy, dochter van Titanic-slachtoffer Benjamin, is dan degene die de naam Guggenheim tot een begrip onder kunstverzamelaars maakt. De New Yorkse, vanaf 1941 korte tijd getrouwd met de schilder
Marika Schaertl

Openingsbeeld: Peggy Guggenheim liet Alexander Calder een kunstzinnig hoofdeinde van haar bed ontwerpen. (Imago/Leemage)

Lees ook de andere helft van dit wonderlijke verhaal in de nieuwe G-GESCHIEDENIS. Nu overal te koop voor slechts € 6,25!