Discjockeys, radiozenders zijn ermee vergeven. Soms lijkt het alsof de ‘plaatjesdraaier’ belangrijker is dan de muziek. 69 Jaar geleden, op zaterdag 2 juli 1949, was dat wel anders. Toen presenteerde Jaap Albert Louis Sidney (‘Pete’) Felleman de allereerste hitparade op de Nederlandse radio, simpelweg ‘Hitparade’ genaamd.

Het is alsof je rondstruint in een sprookjesachtige bazaar in Isfahan en stuit op allerlei exclusieve koopwaar. In de tentoonstelling Iran – Bakermat van de beschaving sta je oog in oog met 200 unieke vondsten uit Iran. Aan de hand van kleitabletten met spijkerschrift, gouden drinkbekers en sieraden, bronzen wapens en prachtig beschilderd aardewerk volg je het spoor van de geschiedenis van een van de oudste en meest bijzondere culturen ter wereld.

Bij de naam Gilbert d’Haen gaat er niet onmiddellijk een belletje rinkelen. Nochtans hebben veel Vlamingen – in het bijzonder ouderen – werk van de Antwerpse fotograaf (geb. 1932) gezien. Vooral in de jaren zestig verschenen zijn foto’s in katholieke publicaties in Vlaanderen. Hij maakte talloos veel communieportretten en huwelijksreportages. In 2012 schonk hij 280.000 negatieven aan het Antwerpse Fotomuseum.

Hoe was het toch mogelijk, zo vroeg de Amerikaanse historicus William H. McNeill zich in Plagues and Peoples (1976) verwonderd af, dat de Spaanse conquistador Hernando Cortez met een troepenmacht van oorspronkelijk nog geen zeshonderd man het Aztekenrijk, dat miljoenen onderdanen telde, zonder veel moeite onder de voet kon lopen? De tot op dat moment gangbare verklaringen waren voor hem ontoereikend. Vermoed werd dat ziekten een rol speelden, maar zeker wisten we dat niet.

Een lijn van 54 kilometer lengte, dat is de afstand die met een gemiddeld potlood kan worden getrokken. Grijs of met een kleurtje, een dikke streep of juist heel fijn. Het potlood is misschien geen glamourboy, toch is het in zijn eenvoud een meesterlijke combinatie van vorm en functie. Het potlood is een kleine krachtpatser en dat al eeuwen lang.

Zo’n kilometer ten noorden van de Rijksdag in Berlijn ligt langs het Berlin-Spandau Schifffahrtskanal het door oorlog en Duitse deling deerlijk gehavende Invalidenfriedhof. In deze buurt wilde op 24 augustus 1961 Günter Liftin van Oost- naar West-Berlijn, zoals hij elke dag gewoon was. Het werd hem fataal. Zijn broer maakt zich er nog steeds geweldig kwaad om.

Op 26 juli 1581 presenteerden de Staten-Generaal van de Verenigde Nederlanden het Plakkaat van Verlating waarbij koning Philips II de gehoorzaamheid werd opgezegd. Op enkele weken na precies tweehonderd jaar later lag in de grote steden het oproerige pamflet Aan het Volk van Nederland in de portieken. Opnieuw was er sprake van opstaan tegen een vorst, alleen werd in 1781 Oranje uitgedaagd, juist het huis dat destijds de strijd tegen Spanje had aangevoerd.